حسن خلق در دین و حدیث - بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار علیهم السلام محمدباقر بن محمدتقی علامه مجلسی  [ ترجمه فارسی تقریبی ] جلد ۶۸ صفحه ۳۹۵-۳۹۴-۳۹۳ به نقل از تنبیه الخاطر.

شخصی خدمت رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله رسید و رو به روی حضرت قرار گرفت و سؤال کرد: دین چیست؟ فرمود: حسن خلق. سپس از طرف راست حضرت آمد و عرض کرد: دین چیست؟ فرمود: حسن خلق . آنگاه از طرف چپ آمد و عرض کرد: دین چیست ؟ فرمود: حسن خلق. پس از پشت سر حضرت آمد و عرضه داشت: دین چیست؟ حضرت: به طرف او برگشت و فرمود: آیا دین را نمی فهمی؟ دین این است که غضب و خشم نکنی. و به حضرتش عرض شد: شومی در چیست؟ فرمود: زشت خویی.

و شخصی از حضرتش تقاضای توصیه و موعظه کرد. فرمود: هر جا که هستی از خدا بپرهیز. عرض کرد: بیشتر بفرمایید. فرمود: به دنبال گناه عمل نیکی انجام بده تا آن را از بین ببرد. عرض کرد: بیشتر بفرمایید. فرمود: با مردم خوش اخلاق و خوش برخورد باش. و از حضرت سؤال شد: چه عملی بهترین اعمال است؟ فرمود: حسن خلق.

و فرمود: خداوند خلقت و اخلاق کسی را زیبا و خوب قرار نداده، مگر اینکه او را از آتش محفوظ فرموده است. و به حضرت عرض شد: فلان زن روزها را روزه می گیرد و شب هم به عبادت می پردازد، ولی بداخلاق است و با زبان همسایه ها را اذیت می کند. فرمود: خیری در او نیست و او اهل دوزخ است. و فرمود: شما با مال و ثروت خود فرا نمی گیرد، پس با چهره باز و اخلاق خوب مردم را فرا گیرید.

و جریر بن عبداللَّه گوید: رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله به من فرمود: خداوند خلقت و قیافه تو را نیکو آفریده، تو هم اخلاقت را نیکو کن. ابن عباس گوید: حضرت فرمود: سه چیز است که اگر این ها یا لااقل یکی از این ها در کسی نباشد، به اعمال و عبادتش اعتنایی مکن: تقوا و پرهیزی که او را از معصیت الهی باز دارد؛ یا حلم و بردباری که نادان و احمق را از خود دور کند؛ یا اخلاق خوشی که در جامعه زندگی کند.

امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود: حسن خلق در سه چیز و با مراعات آنها است: اجتناب از حرام؛ دنبال حلال بودن؛ توسعه در امور خانواده. و بعضی گفته اند که اخلاق این است که انسان هدف و انگیزه ای جز خدا نداشته باشد .

جَاءَ رَجُلٌ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا الدِّینُ فَقَالَ حُسْنُ الْخُلُقِ ثُمَّ أَتَاهُ عَنْ یَمِینِهِ فَقَالَ مَا الدِّینُ فَقَالَ حُسْنُ الْخُلُقِ ثُمَّ أَتَاهُ مِنْ قِبَلِ شِمَالِهِ فَقَالَ مَا الدِّینُ فَقَالَ حُسْنُ الْخُلُقِ ثُمَّ أَتَاهُ مِنْ وَرَائِهِ فَقَالَ مَا الدِّینُ فَالْتَفَتَ إِلَیْهِ وَ قَالَ أَ مَا تَفْقَهُ الدِّینُ هُوَ أَنْ لَا تَغْضَبَ وَ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا الشُّؤْمُ قَالَ سُوءُ الْخُلُقِ.

وَ قَالَ رَجُلٌ لِرَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: أَوْصِنِی فَقَالَ اتَّقِ اللَّهَ حَیْثُ کُنْتَ قَالَ زِدْنِی قَالَ أَتْبِعِ السَّیِّئَهَ الْحَسَنَهَ تَمْحُهَا قَالَ زِدْنِی قَالَ خَالِطِ النَّاسِ بِحُسْنِ الْخُلُقِ. وَ سُئِلَ صلی الله علیه و آله: أَیُّ الْأَعْمَالِ أَفْضَلُ قَالَ حُسْنُ الْخُلُقِ.

وَ قَالَ صلی الله علیه و آله مَا حَسَّنَ اللَّهُ خُلُقَ امْرِئٍ وَ خَلْقَهُ فَیُطْعِمَهُ النَّارَ. قِیلَ لِرَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: إِنَّ فُلَانَهَ تَصُومُ النَّهَارَ وَ تَقُومُ اللَّیْلَ وَ هِیَ سَیِّئَهُ الْخُلُقِ تُؤْذِی جِیرَانَهَا بِلِسَانِهَا فَقَالَ لَا خَیْرَ فِیهَا هِیَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ. وَ قَالَ صلی الله علیه و آله: إِنَّکُمْ لَنْ تَسَعُوا النَّاسَ بِأَمْوَالِکُمْ فَسَعُوهُمْ بِبَسْطِ الْوُجُوهِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ.

وَ قَالَ أَیْضاً: سُوءُ الْخُلُقِ یُفْسِدُ الْعَمَلَ کَمَا یُفْسِدُ الْخَلُّ الْعَسَلَ. وَ قَالَ جَرِیرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ: قَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ إِنَّکَ امْرُؤٌ قَدْ أَحْسَنَ اللَّهُ خَلْقَکَ فَأَحْسِنْ خُلُقَکَ. عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: ثَلَاثٌ مَنْ لَمْ تَکُنْ فِیهِ أَوْ وَاحِدَهٌ مِنْهُنَّ فَلَا یُعْتَدَّنَّ بِشَیْ ءٍ مِنْ عَمَلِهِ تَقْوَی یَحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَوْ حِلْمٌ یَکُفُّ بِهِ السَّفِیهَ أَوْ خُلُقٌ یَعِیشُ بِهِ فِی النَّاسِ.

وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: حُسْنُ الْخُلُقِ فِی ثَلَاثٍ اجْتِنَابِ الْمَحَارِمِ وَ طَلَبِ الْحَلَالِ وَ التَّوَسُّعِ عَلَی الْعِیَالِ. وَ قَالَ بَعْضُهُمْ: أَنْ لَا یَکُونَ لَکَ هِمَّهٌ إِلَّا اللَّهُ.